Ένας στους πέντε ανθρώπους θα πεθάνει νωρίς από καρδιαγγειακές παθήσεις, από τις οποίες συνολικά πεθαίνουν περισσότεροι άνθρωποι απ’ ότι από τον καρκίνο και τις χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις σε συνδυασμό.

Ωστόσο, μέχρι και το 80% των καρδιακών παθήσεων και των εγκεφαλικών επεισοδίων μπορούν να προληφθούν.

Τα πλέον συνήθη καρδιαγγειακά νοσήματα, στα οποία οφείλεται το 50% περίπου των θανάτων στη χώρα μας, είναι το οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου και το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Οι κλασικοί τροποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση καρδιαγγειακής νόσου είναι το κάπνισμα, η δυσλιπιδαιμία, η υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, με σημαντικούς επίσης παράγοντες την παχυσαρκία, τη διατροφή, τη σωματική άσκηση κτλ.

Οι καπνιστές παθαίνουν έμφραγμα μία δεκαετία πριν από τους μη καπνιστές…

Οι καπνιστές παθαίνουν έμφραγμα μία δεκαετία πριν από τους μη καπνιστές. Σε όλες τις μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες του εμφράγματος του μυοκαρδίου, οι καπνιστές ήταν 8-11 χρόνια νεώτεροι από τους μη καπνιστές με σημαντικά μικρότερα ποσοστά διαβήτη, υπέρτασης, στεφανιαίας νόσου 3 αγγείων. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στην Πανελλήνια Μελέτη Εμφραγμάτων στην Ελλάδα, το 93% των αντρών και το 78% των γυναικών που υπέστησαν οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου ήταν καπνιστές.

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, ένα έτος μετά τη διακοπή, ο κίνδυνος στεφανιαίου νοσήματος μειώνεται κατά 50%. Σε διάστημα 15 ετών, ο σχετικός κίνδυνος θανάτου από στεφανιαία νόσο προσεγγίζει αυτόν κάποιου που δεν κάπνισε ποτέ.

Η δυσλιπιδαιμία, και ειδικότερα η υπερχοληστεριναιμία θεωρείται μια από τις κυριότερες αιτίες εμφάνισης αρτηριοσκλήρυνσης και καρδιαγγειακής νόσου. Στη μελέτη INTERHEART, που έγινε ταυτόχρονα σε όλες τις ηπείρους του κόσμου, φάνηκε πως η δυσλιπιδαιμία ευθύνεται για το 50% των εμφραγμάτων παγκοσμίως και αποτελεί την κυριότερη αιτία εμφάνισης στεφανιαίας νόσου.

Η χοληστερόλη λαμβάνεται με την τροφή, όμως παράγεται και στον οργανισμό, σε αναλογία 1 προς 2 περίπου. Η αυξημένη πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών οξέων, που βρίσκονται κυρίως σε ζωικά λίπη, όπως στο κόκκινο κρέας και στα λιπαρά τυριά, καθώς και η παχυσαρκία είναι συχνά αιτία της υπερχοληστερολαιμίας.

Ανάλυση πολλών μελετών έδειξε ότι κάθε 10% μείωση της ολικής χοληστερόλης οδήγησε σε 22% μείωση της εμφάνισης Στεφανιαίας Νόσου μέσα σε 2 έως 5 έτη και σε κατά 25% μείωση αυτής μετά τα 5 έτη. Η παρέμβαση χρειαζόταν να έχει διάρκεια τουλάχιστον δύο έτη, για να επιφέρει σημαντικό κλινικό όφελος. Αυτό σημαίνει, ότι δεν αρκεί μία περιστασιακή δίαιτα, ή χρήση φαρμάκων η οποία θα βελτιώσει τις τιμές χοληστερόλης, εάν αυτή δεν έχει διάρκεια. Και η διάρκεια αυτή είναι συνήθως εφ όρου ζωής ή τουλάχιστον για πολλές δεκαετίες. Θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας, ότι μόνο η μόνιμη και συστηματική αντιμετώπιση της δυσλιπιδαιμίας επιφέρει αποτελέσματα (τα οποία πολλές φορές είναι εντυπωσιακά) στη μείωση των εμφραγμάτων και των λοιπών μορφών στεφανιαίας καρδιοπάθειας.

Μία εντυπωσιακή εξέλιξη των τελευταίων ετών αποτελούν οι συνεχώς χαμηλότερες τιμές που τίθενται ως στόχος για την κακή χοληστερόλη. Πριν 20 χρόνια, τα επιθυμητά όρια ήταν χαμηλότερα από 160 mg/dl και μέχρι πρόσφατα ξέραμε ότι σε στεφανιαίους ασθενείς υψηλού κινδύνου (δηλαδή που συνεχίζουν να καπνίζουν ή που είναι διαβητικοί) ο στόχος τίθεται να είναι <55 mg/dl. Όποιος από εμάς δει τις εξετάσεις του, θα συνειδητοποιήσει ότι ακόμη και με αυστηρή δίαιτα είναι σχεδόν απίθανο να καταφέρει να έχει τέτοιες τιμές. Για το λόγο αυτό πολλοί ασθενείς αναρωτιούνται πως είναι δυνατόν μία ‘φυσιολογική και συνηθισμένη κατάσταση’ , δηλαδή επίπεδα χοληστερόλης 200 mg/dl και LDL 130 mg/dl να είναι βλαβερά για τον οργανισμό; Η απάντηση είναι ότι η έννοια του φυσιολογικού σχετίζεται με τη μέση τιμή μίας εξέτασης στο σύνολο του πληθυσμού. Στην επαρχιακή Κίνα, ο μέσος όρος ολικής χοληστερόλης είναι 115 mg/dl, στην αστική Κίνα 135 mg/dl και στη Δυτική Ευρώπη 210 mg/dl. Με βάση τους Κινέζους, δηλαδή, η συντριπτική πλειοψηφία των Δυτικών έχει παθολογικά επίπεδα χοληστερόλης.

Ο οργανισμός μας δεν έγινε ξαφνικά αυτοκαταστροφικός, αλλά απλά στο Δυτικό κόσμο άλλαξε το περιβάλλον γύρω του πάρα πολύ γρήγορα και αυτός δεν καταφέρνει να προσαρμοστεί. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι το ανθρώπινο είδος εξελίσσεται εδώ και εκατομμύρια χρόνια και σε όλες σχεδόν τις εποχές το χαρακτηριστικό του τρόπου ζωής ήταν η λίγη τροφή και η άσκηση. Ελλείψει αμαξιών οι άνθρωποι περπατούσαν κάθε ημέρα χιλιόμετρα για να μετακινηθούν και η τροφή ήταν ένα αγαθό που δεν ανευρισκόταν υποχρεωτικά κάθε ημέρα, έτσι ώστε, όταν υπάρχει, να προσπαθούν όλοι να αποθηκεύσουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερες ποσότητες λίπους, τρώγοντας όσο περισσότερο μπορούσαν, ώστε να διατηρηθούν υγιείς μέχρι την επόμενη φορά που θα έτρωγαν. Μετά τη βιομηχανική επανάσταση, όμως, το σκηνικό αλλάζει δραματικά. Τα αυτοκίνητα, με μηδενική προσπάθεια, καλύπτουν τις αποστάσεις και σήμερα πολλοί, ακόμη και για 100 μέτρα, χρησιμοποιούν το αυτοκίνητο αντί να περπατήσουν. Το φαγητό είναι στο Δυτικό κόσμο ένα είδος εν αφθονία και ειδικά το κακής ποιότητας φαγητό είναι και φθηνό και εύκολα προσβάσιμο σε όλους. Αυτή η τρομακτική αλλαγή των τελευταίων 100-150 χρόνων ανέτρεψε τα περιβαντολογικά δεδομένα χιλιετιών και τα γονίδια μας αδυνατούν να ανταποκριθούν σε αυτά. Συνεχίζουν να αποθηκεύουν αμέσως λίπος, διότι έχουν μάθει ότι θα χρειαστεί τις επόμενες ημέρες για τη σωματική άσκηση, αλλά, δυστυχώς, σήμερα η άσκηση δεν έρχεται ποτέ και έρχεται μόνο η επόμενη μερίδα φαγητού.

Το πραγματικά εντυπωσιακό είναι ότι όσο η χοληστερόλη πέφτει κάτω από τα επίπεδα των 200 mg/dl τόσο μειώνεται και η θνησιμότητα από στεφανιαία νόσο σε όλες τις ομάδες κινδύνου.

Η αρτηριακή υπέρταση είναι ένας από τους πιο σοβαρούς παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου παγκοσμίως και τα ποσοστά εμφάνισής της συνεχώς αυξάνονται. Η υπέρταση καταστρέφει τις αρτηρίες, προκαλώντας στενώσεις ή ανευρύσματα και κουράζει την καρδιά, με αποτέλεσμα να οδηγεί σε καρδιακή ανεπάρκεια. Αν λάβουμε υπ’όψιν το γεγονός ότι συχνότητα της υπέρτασης αυξάνεται με την ηλικία θα πρέπει, καθώς ανεβαίνει συνεχώς ο μέσος όρος επιβίωσης παγκοσμίως, να αναμένουμε και αντίστοιχη αύξηση της συχνότητας εμφάνισης της υπέρτασης.

Πάντως η πίεση θα πρέπει ιδανικά να είναι μικρότερη από 130 mmHg η συστολική και 80 mmHg η διαστολική στο γενικό πληθυσμό.

Η αρτηριακή πίεση δεν είναι σταθερή κατά τη διάρκεια του 24ωρου…

Η αρτηριακή πίεση δεν είναι σταθερή κατά τη διάρκεια του 24ωρου, αλλά διακυμαίνεται αναλόγως της δραστηριότητας του κάθε ατόμου. Κατά τη σωματική άσκηση, την κίνηση, τη συγκίνηση και το στρες, η πίεση ανεβαίνει, αντιθέτως, κατά την ανάπαυση ή το βαθύ ύπνο ελαττώνεται και ξαναανεβαίνει κατά τις πρωινές ώρες, λίγο πριν από το ξύπνημα.

Πολλές φορές, ακόμα και η θέα του γιατρού με την άσπρη μπλούζα προκαλεί σε πολλούς ασθενείς αύξηση της πίεσης, γεγονός το οποίο θεωρείται από πολλούς προ-στάδιο αρτηριακής υπέρτασης.

Για να ονομάσουμε, όμως, κάποιον άνθρωπο υπερτασικό πρέπει να έχουμε συστηματική άνοδο της αρτηριακής του πίεσης πάνω από τα επίπεδα που θεωρούμε για αυτόν φυσιολογικά. Η στιγμιαία άνοδος της πίεσης συνέπεια ενός έντονου στρες δεν μας κατατάσσει στην κατηγορία των υπερτασικών.

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει ένας υπερτασικός ασθενής είναι να αλλάξει, στο μέτρο του δυνατού,τις καθημερινές βλαπτικές του συνήθειες. Είναι σημαντικό για παράδειγμα, στην περίπτωση που κάποιος ασθενής είναι παχύσαρκος, να χάσει σωματικό βάρος με σωματική άσκηση και σωστή δίαιτα, η οποία έχει επίκεντρο τη φυτική διατροφή, που συμπληρώνεται με ψάρια και πουλερικά, αποκλείοντας τα γλυκά και τους υδατάνθρακες (ψωμί, πατάτες κλπ.).

Η σωστή δίαιτα του υπερτασικού ασθενούς, πρέπει να συμπληρώνεται με ελάττωση της πρόσληψης νατρίου, δηλαδή με ελάττωση του αλατιού και των αλμυρών φαγητών. Εξυπακούεται ότι, παράλληλα, πρέπει να αποφεύγεται η διατροφή με λιπαρές τροφές και οινοπνευματώδη,τα οποία αυξάνουν τη θερμιδική αξία των τροφών.

Εάν, παρ’ όλα αυτά, η αρτηριακή πίεση εξακολουθεί να παραμένει υψηλή, τότε αποφασίζεται η έναρξη της φαρμακευτικής θεραπείας.

Μη χάσετε ούτε ένα χτύπο, χάστε όλες τις κακές και ανθυγιεινές συνήθειες και μην ξεχνάμε πως το γέλιο, ο έρωτας, η σωματική άσκηση και η καλή διάθεση δρουν ως εξαιρετικά φάρμακα. 

Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία